У дні Алімпійскіх гульняў у Токіа партал Федэрацыі прафсаюзаў Беларусі 1PROF.BY гутарыў з Юрыем Георгіевічам Кавальчуком - нязменным трэнерам беларускай шаставічкі Ірыны Жук і Таццянай Аляксееўнай Сторажавай - першым трэнерам скакуны трайным Віялеты Скварцовай. Сёння мы хочам падзяліцца з вамі ўспамінамі настаўнікаў аб працы са сваімі падапечнымі.

ПРА ІРЫНУ ЖУК

Юрый Кавальчук працуе з лёгкаатлеткай з таго моманту, як яна стала займацца скачкамі з шастом, і добра ведае, чаго вартыя гарадзенцы яе рэкорды.

- Добра памятаю той дзень, калі Ірына з бацькамі прыйшла, каб запісацца ў абласную СДЮШАР прафсаюзаў "Нёман" і пачаць займацца скачкамі з шастом. Звычайна я сам хадзіў па школах, прыглядаў таленавітых хлопцаў на спаборніцтвах па лёгкай атлетыцы і запрашаў на трэніроўкі, а тут Ірына, убачыўшы па тэлевізары выступ Алены Ісінбаевай на чэмпіянаце свету, без чыіх-небудзь "падказак" абрала скачкі з шастом і паставіла мэту стаць такой, як расійская рэкардсменка, - успамінае Юрый Кавальчук.

У той час дзяўчыне было 14 гадоў. Да гэтага яна доўгі час займалася спартыўнай гімнастыкай і знаходзілася ў добрай фізічнай форме, умела, а галоўнае, хацела працаваць, таму, па словах трэнера, хутка "перабудавалася" з адной дысцыпліны на іншую. Ужо праз два гады Ірына Жук (у той час яшчэ Якалцэвіч) выканала нарматыў майстра спорту па скачках з шастом, прымала ўдзелу ў рэспубліканскіх спаборніцтвах і паступова "дадавала" сантыметр за сантыметрам. А потым наступіў перыяд, калі амаль два з паловай гады не магла ўзяць новую вышыню...

- У нас быў вынік 4.11 метра, і як у сценку ўпіраліся: мянялі шасты, Ірына станавілася хутчэй, мацней і тэхнічней, а скокнуць 4.20 метра не атрымлівалася. Было вельмі няпроста і мне як трэнеру, і самой спартсменцы. Працягвалі працаваць на перспектыву над паляпшэннем фізічных якасцяў, - распавядае Юрый Кавальчук. - На мой погляд, вырашальным момантам стаў снежань 2014 года, калі мы пабывалі на зборах у Германіі і Ірына ўбачыла, што яна мацней нямецкіх дзяўчынак, якія скачуць па 4.40-4.50 метра, ва ўсіх кампанентах скачка. Гэта дапамагло пераадолець нейкі псіхалагічны бар'ер, і ўжо вясной Ірына ўзяла 4.25 метра. А цяпер яе пачатковая вышыня 4.50 метра.

У 2016 гродзенка прадстаўляла Беларусь на Алімпійскіх гульнях у Рыа-дэ-Жанейра, але не змагла прайсці ў фінал прэстыжнага форуму, – на той момант ёй, якая да гэтага не ўдзельнічала ў спартыўных спаборніцтвах такога ўзроўню, проста не хапіла вопыту. Але лёгкаатлетка не апусціла рукі, а, наадварот, стала яшчэ больш настойліва ісці да мэты. У лютым 2018 года Ірына Жук, скокнуўшы 4.57 метра, устанавіла свой першы нацыянальны рэкорд (цяпер рэкорд Беларусі ў памяшканні, які таксама належыць спартсменцы, складае 4.73 метра). Па словах Юрыя Кавальчука, гэта быў чаканы вынік: поспех прыйшоў дзякуючы паўсядзённай цяжкай працы і моцнаму характару.

- Не скажу, што падабраў да яго "ключык". З Ірынай ніколі не было проста: ні ў дзяцінстве, ні пяць гадоў таму, ні цяпер. Хоць з узростам, вядома, многае мяняецца. Задача трэнера - своечасова зразумець, што перад ім ужо адбыўся чалавек і, зыходзячы з гэтага, працаваць далей. Я раблю тое, што магу, са свайго боку, а яна – са свайго, пакуль у нас атрымліваецца. Ірына Жук спартсмен сусветнага ўзроўню, што даказваюць яе вынікі, і яна настроена ісці далей, – лічыць Юрый Кавальчук.

***

ПРА ВІЯЛЕТУ СКВАРЦОВУ

Імя беларускай лёгкаатлеткі Віялеты Скварцовай ужо даўно на слыху суайчыннікаў. Дастаткова ўзгадаць выпадак, які адбыўся ў 2017 годзе на чэмпіянаце Еўропы сярод юніёраў у італьянскім Гроссето. Залатая медалістка сышла з вышэйшай прыступкі п'едэстала гонару і пакінула цырымонію ўзнагароджання, таму што замест гімна яе роднай краіны загучаў гімн Босніі і Герцагавіны. Гэтай дзяўчынай была 19-гадовая Віялета.

Першым трэнерам беларускай спартсменкі была Таццяна Сторажава. Менавіта дзякуючы ёй дзяўчына атрымала пуцёўку ў вялікі спорт.

Трэнер і будучая выхаванка пазнаёміліся на ўроку фізкультуры ў звычайнай віцебскай школе: Таццяна Аляксееўна прыйшла туды, каб паглядзець на хлопцаў і, магчыма, запрасіць кагосьці з іх займацца ў секцыю лёгкай атлетыкі:

- На Віялету я адразу звярнула ўвагу, - успамінае яна. - Дзяўчынка рослая, добра складзеная, выдатна каардынаваная. Што яшчэ трэба для таго, каб скарыць "каралеву спорту" - лёгкую атлетыку?

На той момант у шасцікласніцы Віялеты былі некалькі іншыя захапленні: дзяўчынка займалася ў музычнай школе па класе фартэпіяна. Таццяна Сторажава прапанавала ёй паспрабаваць сумяшчаць заняткі – тры дні ў тыдзень прысвячаць музыцы, тры дні – спорту. Віялета ахвотна пагадзілася.

Пачалі з мнагаборнай падрыхтоўкі, якая дазволіла развіць спецыяльныя фізічныя якасці, неабходныя для паспяховага авалодання тэхнікай спаборніцкіх практыкаванняў. Дзяўчынка займалася бегам на кароткія дыстанцыі, бегам з бар'ерамі, скачкамі, нават у футбол гуляла. Але самыя першыя спаборніцтвы дапамаглі правільна расставіць акцэнты.

- У першынстве СДЮШАР Буравеснік-73 Віялета ўзяла ўдзел праз 3 тыдні, пасля таго, як пачала займацца лёгкай атлетыкай, - успамінае Таццяна Сторажава. - І ў спаборніцтвах па скачках у даўжыню яна заняла 1 месца. Тады мы і прынялі рашэнне зрабіць упор менавіта на скачкі.

У 12 гадоў займацца патройным скачком было яшчэ рана: гэтая дысцыпліна дае вялікую нагрузку на суставы, таму прыступілі да яе толькі 2 гады праз. Каардынаваная кемлівая дзяўчынка вельмі хутка "схапіла" ўсе элементы і адразу ж выйграла першынство вобласці.

Таццяна Аляксееўна заўважае: першае, што звяртае ўвагу трэнер – гэта антрапаметрычныя дадзеныя дзіцяці. А потым ужо, падчас трэніровак, выпрацоўваецца характар, без якога не бывае паспяховага спартсмена. Але з Віялетай асабліва пашанцавала. Не па гадах спелая дзяўчынка, яшчэ будучы падлеткам, разважала зусім па-даросламу. Аказалася, што і спартыўнага зацятасці ёй не займаць.

На Чэмпіянаце Еўропы сярод юніёраў у 2017 годзе па выніках першых спробаў яна была другой. Але не засталася задаволенай нядрэнным вынікам, не расслабілася. Наадварот, сабралася і фінальнай, шосты, спробе ўсё-ткі "вырвала" абсалютную перамогу.

Таццяна Аляксееўна рассталася са сваёй выхаванкай ў 2013 годзе, калі Віялеце было 15.

- Мне хацелася давесці яе да заканчэння дзіцячай спартыўнай школы, аддаць у вышэйшую звяно пасля 11 класа, - кажа трэнер. - Але ў той жа час я разумела: у Віялеты ёсць усе задаткі, каб стаць спартсменкай высокага класа. Таму для яе развіцця патрэбныя самыя лепшыя ўмовы.

Уладзімір Шагун, цяперашні трэнер Віялеты, выклікаў яе на зборы, каб дзяўчына змагла ацаніць новую абстаноўку, зразумець перспектывы і прыняць рашэнне. У Рэспубліканскім дзяржаўным вучылішчы алімпійскага рэзерву Віялеце спадабалася, падтрымалі рашэнне дачкі і бацькі. Так лёгкаатлетка перайшла пад апякунства Уладзіміра Шагуна.

Але з першым трэнерам падтрымлівае кантакты дагэтуль. Віялета ўдзячная Таццяне Сторажавай за першую пуцёўку ў вялікі спорт. Настаўніца ж у сваю чаргу вельмі моцна перажывае за сваю выхаванку, віншуе яе з усімі стартамі, радуецца перамогам. Алімпійскімі гульні глядзіць на вялікім экране тэлевізара і перажывае за Віялета так, як і на першых стартах:

- Віялета яшчэ даволі маладая спартсменка. Напрыклад, сярод удзельнікаў чэмпіянату Еўропы 2021 года, якія спаборнічалі ў трайным скачку, яна была самай юнай, - кажа Таццяна Сторажава. - Але гэта не перашкодзіла заняць 4 месца.